سوال1821 :
سلام و عرض ادب مفهوم این فراز از نهج البلاغه امیر المومنین علیه آلاف التحیه والسلام چیست؟ فیکون اولا قبل ان یکون آخرا و یکون ظاهرا قبل ان یکون باطنا رفع الله تعالی مقامکم
🌸🔆❄️بسم الله الرحمن الرحیم❄️🔆🌸
#پاسخ1821
🍀🔅🌟سلام علیکم🌟🔅🍀
🌻🍀🌱🌱🍀🌻
🔆🔅🌱اگر ابتدای خطبه را «الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ تَسْبِقْ لَهُ حَالٌ حَالًا» لحاظ کنیم در فهم مناجات حضرت موفق تر خواهیم بود!
🌸🔅🌱الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي لَمْ تَسْبِقْ لَهُ حَالٌ حَالًا فَيَكُونَ أَوَّلًا قَبْلَ أَنْ يَكُونَ آخِراً وَ يَكُونَ ظَاهِراً قَبْلَ أَنْ يَكُونَ بَاطِنا
نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص: 96
🌷حمد مخصوص کسی است که هیچ حال از حال دیگر برای او سبقت نگرفته است تا اینکه اول باشد قبل از آنکه آخر باشد و ظاهر باشد قبل از آنکه باطن باشد.
🔆🔅🌱هر صفتی را که به ذات بی نیاز از صفت نسبت دهیم هیچ کدام نسبت به ساحت مقدس اش نمیتواند مقدم یا مؤخر باشد، اگر بگوییم او «اوّل» و باز او را «آخر» بنامیم، چنین نیست که ابتدا او «اوّل» باشد و بعد از «اوّل» بودن «آخر» شود، یا اینکه او «ظاهر» باشد و بعد از ظهورش به «باطن» برسد! بلکه اول بودن او عین آخر بودنش و ظاهر بودنش عین باطن بودنش میباشد!
🔆🔅🌱 او اول است، اولی که ابتدا و آغازی ندارد و او آخر است، آخری که نهایتی ندارد، اوّل بی ابتدا و آخر بی انتها.
🔆🔅🌱موجودات عالم اول و آخرشان جدا از هم بوده، یعنی شروع و پایانی دارند، اول و آخر بودن در تمام افعال آنها بروز دارد، اما خالق هستی به قدرت غیر قابل بیانش بر اول و آخر امورات موجودات و عالم احاطه دارد! عالم به اول و آخر هر چیزی است! اول و آخر امورات برای او یکسان است! انتظار در ساحت مقدس او راه ندارد، انتظاری که برای اخذ نتجه باشد، بلکه او بر عاقبت امور آگاه است!
🔆🔅🌱او آگاه و محیط بر تمام اشیاء و پدیده های عالم است قبل از اینکه آفریده شوند و آغازی یابند و همچنین به نهایت و سرانجامشان آگاه است قبل از اینکه حیات یابند و به مسیر تحول وارد شوند!
🔆🔅🌱او را با اوّل بودن و آخِر بودن توصیفش میکنیم تا به این باور برسیم که هر چیزی با او آغاز و با او به پایان میرسد و خود او نه اولی دارد و نه آخری.
🔆🔅🌱او ظاهر است در عین حال که باطن است، یعنی او بر هر چیزی قهر و غلبه دارد و هر چیزی با او ظهور دارد، او ظاهر است یعنی او با قهر و غلبه اش بر هر چیزی معروف است، او باطن است یعنی در عین معروف بودن از هر چیزی مستور است، اما این ستر نه با حجاب بلکه بخاطر مقهوریت آفریده هاست که نشان از عجز آنها دارد، اوست که خود را به آفریده هایش آشنا میسازد و در عین این آشنایی ناشناخته ترین ناشناخته هاست!
🔆🔅🌱او باطن است نه از حیث غایب بودنش بلکه از فرط ظهور و غلبه ی چلال و شکوهش!
🌸🔅🌱عنِ ابْنِ أَبِي يَعْفُورٍ قَالَ:- سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع- عَنْ قَوْلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ هُوَ الْأَوَّلُ وَ الْآخِرُ
وَ قُلْتُ أَمَّا الْأَوَّلُ فَقَدْ عَرَفْنَاهُ وَ أَمَّا الْآخِرُ فَبَيِّنْ لَنَا تَفْسِيرَهُ فَقَالَ إِنَّهُ لَيْسَ شَيْءٌ إِلَّا يَبِيدُ أَوْ يَتَغَيَّرُ أَوْ يَدْخُلُهُ التَّغَيُّرُ وَ الزَّوَالُ أَوْ يَنْتَقِلُ مِنْ لَوْنٍ إِلَى لَوْنٍ وَ مِنْ هَيْئَةٍ إِلَى هَيْئَةٍ وَ مِنْ صِفَةٍ إِلَى صِفَةٍ وَ مِنْ زِيَادَةٍ إِلَى نُقْصَانٍ وَ مِنْ نُقْصَانٍ إِلَى زِيَادَةٍ إِلَّا رَبَّ الْعَالَمِينَ فَإِنَّهُ لَمْ يَزَلْ وَ لَا يَزَالُ بِحَالَةٍ وَاحِدَةٍ هُوَ الْأَوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَ هُوَ الْآخِرُ عَلَى مَا لَمْ يَزَلْ وَ لَا تَخْتَلِفُ عَلَيْهِ الصِّفَاتُ وَ الْأَسْمَاءُ كَمَا تَخْتَلِفُ عَلَى غَيْرِهِ مِثْلُ الْإِنْسَانِ الَّذِي يَكُونُ تُرَاباً مَرَّةً وَ مَرَّةً لَحْماً وَ دَماً وَ مَرَّةً رُفَاتاً وَ رَمِيماً وَ كَالْبُسْرِ الَّذِي يَكُونُ مَرَّةً بَلَحاً وَ مَرَّةً بُسْراً وَ مَرَّةً رُطَباً وَ مَرَّةً تَمْراً فَتَتَبَدَّلُ عَلَيْهِ الْأَسْمَاءُ وَ الصِّفَاتُ وَ اللَّهُ جَلَّ وَ عَزَّ بِخِلَافِ ذَلِكَ
الكافي (ط – الإسلامية)، ج1، ص: 115
🌷
🌸🔅🌱 الْأَوَّلِ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ وَ الْآخِرِ بَعْدَ كُلِّ شَيْءٍ وَ لَا يَعْدِلُهُ شَيْءٌ الظَّاهِرِ عَلَى كُلِّ شَيْءٍ بِالْقَهْرِ لَهُ وَ الْمُشَاهِدِ لِجَمِيعِ الْأَمَاكِنِ بِلَا انْتِقَالٍ إِلَيْهَا وَ لَا تَلْمِسُهُ لَامِسَةٌ وَ لَا تَحُسُّهُ حَاسَّة
🌷
🌸🔅🌱 و هُوَ الْأَوَّلُ قَبْلَ كُلِّ شَيْءٍ لَمْ يَزَلْ وَ الْآخِرُ بَعْدَ كُلِّ شَيْءٍ لَا يَزَالُ وَ الظَّاهِرُ فَوْقَ كُلِّ شَيْءٍ لَا يُدْرَكُ وَ الْباطِنُ دُونَ كُلِّ شَيْءٍ لَا يُحَد
التوحيد (للصدوق)، ص: 238
🌷
🌸🔅🌱ظاهِرٌ لَا بِتَأْوِيلِ الْمُبَاشَرَةِ مُتَجَلٍّ لَا بِاسْتِهْلَالِ رُؤْيَةٍ بَاطِنٌ لَا بِمُزَايَلَةٍ مُبَايِنٌ لَا بِمَسَافَةٍ قَرِيبٌ لَا بِمُدَانَاةٍ لَطِيفٌ لَا بِتَجَسُّمٍ مَوْجُودٌ لَا بَعْدَ عَدَمٍ فَاعِلٌ لَا بِاضْطِرَارٍ مُقَدِّرٌ لَا بِحَوْلِ فِكْرَةٍ مُدَبِّرٌ لَا بِحَرَكَةٍ مُرِيدٌ لَا بِهَمَامَةٍ شَاءٍ لَا بِهِمَّةٍ مُدْرِكٌ لَا بِمِجَسَّة
التوحيد (للصدوق)، ص: 37
🌷
🌸🔅🌱 و لَا ظَاهِرٌ عَلَى مَا وَ لَا بَاطِنٌ فِيمَا
التوحيد (للصدوق)، ص: 46
🌷
🌸🔅🌱 و أَمَّا الظَّاهِرُ فَلَيْسَ مِنْ أَجْلِ أَنَّهُ عَلَا الْأَشْيَاءَ بِرُكُوبٍ فَوْقَهَا وَ قُعُودٍ عَلَيْهَا وَ تَسَنُّمٍ لِذُرَاهَا وَ لَكِنْ ذَلِكَ لِقَهْرِهِ وَ لِغَلَبَتِهِ الْأَشْيَاءَ وَ لِقُدْرَتِهِ عَلَيْهَا كَقَوْلِ الرَّجُلِ ظَهَرْتُ عَلَى أَعْدَائِي وَ أَظْهَرَنِيَ اللَّهُ عَلَى خَصْمِي يُخْبِرُ عَنِ الْفَلْجِ وَ الْغَلَبَةِ فَهَكَذَا ظُهُورُ اللَّهِ عَلَى الْأَعْدَاءِ «3» وَ وَجْهٌ آخَرُ أَنَّهُ الظَّاهِرُ لِمَنْ أَرَادَهُ لا يَخْفى عَلَيْهِ شَيْءٌ «4» وَ أَنَّهُ مُدَبِّرٌ لِكُلِّ مَا بَرَأَ فَأَيُّ ظَاهِرٍ أَظْهَرُ وَ أَوْضَحُ مِنَ اللَّهِ تَعَالَى وَ إِنَّكَ لَا تَعْدَمُ صُنْعَهُ حَيْثُمَا تَوَجَّهْتَ وَ فِيكَ مِنْ آثَارِهِ مَا يُغْنِيكَ وَ الظَّاهِرُ مِنَّا الْبَارِزُ بِنَفْسِهِ وَ الْمَعْلُومُ بِحَدِّهِ- فَقَدْ جَمَعَنَا الِاسْمُ وَ لَمْ يَجْمَعْنَا الْمَعْنَى وَ أَمَّا الْبَاطِنُ فَلَيْسَ عَلَى مَعْنَى الِاسْتِبْطَانِ لِلْأَشْيَاءِ بِأَنْ يَغُورَ فِيهَا وَ لَكِنْ ذَلِكَ مِنْهُ عَلَى اسْتِبْطَانِهِ لِلْأَشْيَاءِ عِلْماً وَ حِفْظاً وَ تَدْبِيراً كَقَوْلِ الْقَائِلِ أَبْطَنْتُهُ يَعْنِي خَبَّرْتُهُ وَ عَلِمْتُ مَكْتُومَ سِرِّهِ وَ الْبَاطِنُ مِنَّا بِمَعْنَى الْغَائِرِ فِي الشَّيْءِ الْمُسْتَتِرِ بِهِ فَقَدْ جَمَعَنَا الِاسْمُ وَ اخْتَلَفَ الْمَعْنَى وَ أَمَّا الْقَاهِرُ فَإِنَّهُ لَيْسَ عَلَى مَعْنَى عِلَاجٍ وَ نَصْبٍ وَ احْتِيَالٍ وَ مُدَارَاةٍ وَ مَكْرٍ كَمَا يَقْهَرُ الْعِبَادُ بَعْضُهُمْ بَعْضاً فَالْمَقْهُورُ مِنْهُمْ يَعُودُ قَاهِراً وَ الْقَاهِرُ يَعُودُ مَقْهُوراً وَ لَكِنْ ذَلِكَ مِنَ اللَّهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى عَلَى أَنَّ جَمِيعَ مَا خَلَقَ مُلْتَبِسٌ بِهِ الذُّلُّ لِفَاعِلِهِ وَ قِلَّةُ الِامْتِنَاعِ لِمَا أَرَادَ بِهِ لَمْ يَخْرُجْ مِنْهُ طَرْفَةَ عَيْنٍ غَيْرَ أَنَّهُ يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ وَ الْقَاهِرُ مِنَّا عَلَى مَا ذَكَرْتُهُ وَ وَصَفْتُ فَقَدْ جَمَعَنَا الِاسْمُ وَ اخْتَلَفَ الْمَعْنَى وَ هَكَذَا جَمِيعُ الْأَسْمَاءِ وَ إِنْ كُنَّا لَمْ نُسَمِّهَا كُلَّهَا فَقَدْ يُكْتَفَى لِلِاعْتِبَارِ بِمَا أَلْقَيْنَا إِلَيْكَ وَ اللَّهُ عَوْنُنَا وَ عَوْنُكَ فِي إِرْشَادِنَا وَ تَوْفِيقِنَا.
التوحيد (للصدوق)، ص: 190
🌷 و اما ظاهر در باب خدا نه از اين راهست كه بر بالاى چيزها بر آمده باشد بآن كه در بالاى آن سوار شده باشد يا بر آن نشسته باشد يا با على مرتبه آن بالا رفته باشد و ليكن ظهورش بجهت قهر و غلبه او بر همه چيز است و قدرتى كه بر آنها دارد چه همگى مقهور قدرت اويند چنان كه مردى ميگويد كه ظهرت على اعدائى يعنى بر دشمنانم غالب شدم و اظهرنى الله على خصمى يعنى خدا مرا بر دشمنم غالب گردانيد و لهذا حضرت در بيان معنى اين دو عبارت فرموده كه اين قائل خبر ميدهد از فيروزى و غلبه خويش پس همچنين است ظهور خدا بر دشمنان و ظهور خدا را وجهى ديگر است و آن اينست كه خدا ظاهر و آشكار است براى آنكه او را اراده نمايد و چيزى بر او پوشيده و پنهان نيست و تدبير ميفرمايد هر چه را كه آفريده پس كدام ظاهرى از خداى تبارك و تعالى ظاهرتر و روشنتر است زيرا كه تو در هر جا كه رو آورى غير از صنعت او چيزى را مشاهده ننمائى و از آثار قدرتش آنقدر در تو هست كه تو را بس باشد و احتياج بغير آن نداشته باشى و ظاهر از ما آنست كه بخود آشكارا باشد و آنكه او را بحدش بشناسند پس اين اسم ما را جمع كرده و معنى ما را جمع نكرده اما باطن در باب خدا نه بمعنى زير چيزى پنهانشدنست بطورى كه در آن فرو رفته باشد و ليكن اين وصف نسبت بآن جناب باين معنى است كه علم و حفظ و تدبيرش در باطن همه چيز سرايت فرموده چنان كه قائل ميگويد كه ابطنته يعنى بآن آگاهى بهم رسانيدم و راز پوشيده او را دانستم و باطن نسبت بما آنست كه در چيزى ناپيدا شده و در پرده رفته باشد و اين اسم ما را جمع كرده و معنى مختلف است.
اسرار توحيد / ترجمه التوحيد للصدوق، ص: 193
🌸🔅🌱كلُّ ظَاهِرٍ غَيْرَهُ [غَيْرُ بَاطِنٍ] بَاطِنٌ وَ كُلُّ بَاطِنٍ غَيْرَهُ غَيْرُ ظَاهِر
نهج البلاغة (للصبحي صالح)، ص: 96
