🌼بدگمانی شایستگان نجات‌بخش است🌼
🌸🔆🌿 « پای امتحان شایستگان» « نشان افتخار وثاقت »
🔅🌹 چکیده با تکمله « شرح دعای 20 صحیفه سجادیه» « جلسه 211» «پای میز امتحان شایستگان » «جایزه وثاقت» « آزمون آخرالزمانی» و … 1402.08.11 علی ساعی(عبدالله مشکات) 110.141(903) 🌹🔅
🌹🔅☘️ بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ ☘️🔅🌹
🔅🌼 آزمون اعتماد🌼🔅
🔆🌸وَ مِنْ ظِنَّةِ أَهْلِ الصَّلَاحِ الثِّقَة🌸🔆
🌷ظنه اهل صلاح، ظن بسیار ضعیف، اما هشداری بسیار ظریف است، همچون چراغ هشدار زرد کم رنگ که نشان آغاز خطر است، ظنّ قوی در حکم چراغ هشدار قرمز که نشان خطر غالب است.
🌷شایستگان جامعه مومنین، نمایشگران خطرات و طبیبان جامعه‌اند.
🌷شایستگان جامعه با هوش و فراست الهی خود، خطرات پنهان و آشکار را در جان جامعه و افراد آن احساس نموده و به کلام و اشاره و رفتار تذکر می‌دهند.
🌷ظِنّه، مثل هشدار از انحراف زاویه نیم درجه است که میتواند تا 180 درجه امتداد یافته و انسان را از دین خارج نماید و یا تا 360 درجه امتداد یافته و انسانیت انسان را ساقط نماید.
🌷ظنه اهل صلاح مبارک بوده و افراد را از مهلکه نجات می‌دهد مثل طبیبی که علایم بیماری را تشخیص و هشدار می‌دهد.
🌷اهل صلاح مراقبان افراد و جامعه هستند که بایستی هشدار آنها جدی تلقی شود. اهل صلاح از روی حساب و کتاب ظنین می‌شوند.
🌷ظن قوی اهل صلاح، در حکم چراغ قرمز بوده و نشان الحاد است.
🔅🌸وَ قَالَ ع لَيْسَ مِنَ الْعَدْلِ الْقَضَاءُ عَلَى الثِّقَةِ بِالظَّن[1]
🔅🌸مولا علی علیه السلام فرمودند: بدگمانی بر افراد مورد اعتماد از عدالت نیست.
🌷پس گمان اهل صلاح از روی عدل بوده چرا که عدول از عدالت، اهل صلاح را از صلاحیت عدلی ساقط می‌کند.
🌷شک از تردید(ریب) آغاز و به ظن ختم و از آنجا به شک منتهی می‌شود. هر یک از این مراحل «تردید و ظنّ و شک» دارای مراتبی است.
🌷ظنّ از روی ظلم ظنّ جهلی است. ظنّ از روی عدالت ظنّ عقلی است.
🌷ظنّ اهل فساد ظنّ شکی است که از جهل نشأت می‌گیرد.
🌷ظنّ اهل صلاح ظن یقینی است که از عقل نشأت می‌گیرد.
🌷یقین جهلی همان شک نحس مطلق است، یقین عقلی همان مسیر علم و عین و حق الیقین است.
🌷اهل صلاح بدون آزمون از گردن هیچ کس نشان افتخار اعتماد را آویزان نمی‌کنند. بعد از امتحان رای به ثقه می‌دهند.
🔅🌸وَ إِيَّاكَ وَ الْإِعْجَابَ بِنَفْسِكَ وَ الثِّقَةَ بِمَا يُعْجِبُكَ مِنْهَا وَ حُبَ الْإِطْرَاءِ فَإِنَّ ذَلِكَ مِنْ أَوْثَقِ فُرَصِ الشَّيْطَانِ فِي نَفْسِهِ لِيَمْحَقَ مَا يَكُونُ مِنْ إِحْسَانِ الْمُحْسِنِين[2]
🔅🌸مولا امیرالمومنین علیه السلام: مبادا خودشیفته خودت گردی، و مبادا نسبت به کسی که تو را متعجب ساخته اعتماد کنی، همچنین مبادا عاشق مداحی دیگران(نسبت به خود) باشی چرا که از محکم‌ترین فرصت‌های شیطان در نفس اوست تا نیکوئی‌های نیکوکاران را نابود سازد.
🌷رای به اعتماد و ثقه از روی احساسات نشان حماقت است، اهل صلاح احساساتی نمی‌شوند و مرتکب خطا نمی‌گردند. فریب‌کاری فریبکاران و نفاق منافقان آنها را فریب نمی‌دهد.
🌷امتحان مقدمه اعتماد و اعتماد مقدمه انس است. هم در حوزه روابط فردی و هم در روابط اجتماعی و هم در روابط بین المللی.
🔅🌸وَ قَالَ عَلَيْهِ السَّلَامُ: مَنْ لَمْ يُقَدِّمِ الِامْتِحَانَ قَبْلَ الثِّقَةِ، وَ الثِّقَةَ قَبْلَ الْأُنْسِ أَثْمَرَتْ مُرُوَّتُهُ نَدَماً.[3]
🔅🌸صادق آل محمد س ص. هركس آزمودن را بر اعتماد و اعتماد را بر انس گرفتن مقدّم ندارد، دوستى اش پشيمانى آورد.
🌷زیان اعتماد به نیرنگ‌بازان غیر قابل جبران است.
🔅🌸أَعْظَمُ الْجَهْلِ مُعَادَاةُ الْقَادِرِ وَ مُصَادَقَةُ الْفَاجِرِ وَ الثِّقَةُ بِالْغَادِرِ.[4]
🔅🌸علی امیر المومنین علیه السلام: بزرگترين جهل، دشمنی با قادر(شخص توانمند)، دوستی با فاجر و اعتماد به نيرنگ‌باز است.
🔅🌼 طلوع و غروب اعتماد🌼🔅
🌷اول تشخیص وثاقت، آنگاه اعتماد
🌷دروغ، هر کسی را از درجه اعتبار و اعتماد خارج می‌کند. دروغ صداقت فرد را زیر سؤال می‌برد. دروغ هر شخص صدقش را نیز نابود می‌کند.
🔅🌸مَنْ عُرِفَ بِالْكَذِبِ لَمْ يُقْبَلْ صِدْقُهُ.[5]
🔅🌸كسي كه به دروغ‌گويي شناخته شود، سخن راستش نيز پذيرفته نمي‌شود.
🌷همه از کوره امتحان پذیرش می‌شوند.
🌻🔅العنكبوت : 2 أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ يُتْرَكُوا أَنْ يَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا يُفْتَنُونَ
🌻🔅آيا مردم گمان كردند همين كه بگويند: «ايمان آورديم»، به حال خود رها مىشوند و آزمايش نخواهند شد؟!
🌷مواظب باشید که اهل صلاح شما را امتحان خواهند نمود.
🌷آب طلا بر روی مس و مفرغ و آهن زنگ زده در کوره امتحان رسوایی به بار می‌آورد. طلای واقعی از بدل آن جدا خواهد شد.
🌷امامت، نشان اعلای اعتماد الله به بنده نیک خویش است.
🌷اعتماد بعد از محک امتحان است.
🌻🔅البقرة : 124 وَ إِذِ ابْتَلى إِبْراهيمَ رَبُّهُ بِكَلِماتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قالَ إِنِّي جاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِماماً قالَ وَ مِنْ ذُرِّيَّتي قالَ لا يَنالُ عَهْدِي الظَّالِمينَ
🌻🔅 (به خاطر آوريد) هنگامى كه خداوند، ابراهيم را با وسايل گوناگونى آزمود. و او به خوبى از عهده اين آزمايشها برآمد. خداوند به او فرمود: «من تو را امام و پيشواى مردم قرار دادم» ابراهيم عرض كرد: «از دودمان من (نيز امامانى قرار بده)» خداوند فرمود: «پيمان من، به ستمكاران نمىرسد».
🌷ظن اهل فساد شک منحوس جهلی است و ظن اهل صلاح یقین مبارک عقلی است.
🌻🔅يونس : 36 وَ ما يَتَّبِعُ أَكْثَرُهُمْ إِلاَّ ظَنًّا إِنَّ الظَّنَّ لا يُغْني مِنَ الْحَقِّ شَيْئاً إِنَّ اللَّهَ عَليمٌ بِما يَفْعَلُونَ
🌻🔅و بيشتر آنها، جز از گمان (و پندارهاى بىاساس)، پيروى نمىكنند؛ (در حالى كه) گمان، هرگز انسان را از حقّ بىنياز نمىسازد (و به حق نمىرساند)! به يقين، خداوند از آنچه انجام مىدهند، آگاه است!
🌻🔅الحجرات : 12 يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا اجْتَنِبُوا كَثيراً مِنَ الظَّنِّ إِنَّ بَعْضَ الظَّنِّ إِثْمٌ وَ لا تَجَسَّسُوا وَ لا يَغْتَبْ بَعْضُكُمْ بَعْضاً أَ يُحِبُّ أَحَدُكُمْ أَنْ يَأْكُلَ لَحْمَ أَخيهِ مَيْتاً فَكَرِهْتُمُوهُ وَ اتَّقُوا اللَّهَ إِنَّ اللَّهَ تَوَّابٌ رَحيمٌ
🌻🔅اى كسانى كه ايمان آوردهايد! از بسيارى از گمانها بپرهيزيد، چرا كه بعضى از گمانها گناه است؛ و هرگز (در كار ديگران) تجسّس نكنيد؛ و هيچ يك از شما ديگرى را غيبت نكند، آيا كسى از شما دوست دارد كه گوشت برادر مرده خود را بخورد؟! (به يقين) همه شما از اين امر كراهت داريد؛ تقواى الهى پيشه كنيد كه خداوند توبهپذير و مهربان است!
🌻🔅آلعمران : 154 ثُمَّ أَنْزَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ بَعْدِ الْغَمِّ أَمَنَةً نُعاساً يَغْشى طائِفَةً مِنْكُمْ وَ طائِفَةٌ قَدْ أَهَمَّتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ يَظُنُّونَ بِاللَّهِ غَيْرَ الْحَقِّ ظَنَّ الْجاهِلِيَّةِ يَقُولُونَ هَلْ لَنا مِنَ الْأَمْرِ مِنْ شَيْءٍ قُلْ إِنَّ الْأَمْرَ كُلَّهُ لِلَّهِ يُخْفُونَ في أَنْفُسِهِمْ ما لا يُبْدُونَ لَكَ يَقُولُونَ لَوْ كانَ لَنا مِنَ الْأَمْرِ شَيْءٌ ما قُتِلْنا هاهُنا قُلْ لَوْ كُنْتُمْ في بُيُوتِكُمْ لَبَرَزَ الَّذينَ كُتِبَ عَلَيْهِمُ الْقَتْلُ إِلى مَضاجِعِهِمْ وَ لِيَبْتَلِيَ اللَّهُ ما في صُدُورِكُمْ وَ لِيُمَحِّصَ ما في قُلُوبِكُمْ وَ اللَّهُ عَليمٌ بِذاتِ الصُّدُورِ
🌻🔅سپس بدنبال اين غم و اندوه، آرامشى بر شما فرستاد. اين آرامش، بصورت خواب سبكى بود كه (در شب بعد از حادثه احد،) گروهى از شما را فرا گرفت؛ اما گروه ديگرى در فكر جان خويش بودند؛ (و خواب به چشمانشان نرفت.) آنها گمانهاى نادرستى- همچون گمانهاى دوران جاهليت- درباره خدا داشتند؛ و مىگفتند: «آيا چيزى از پيروزى نصيب ما مىشود؟!» بگو: «همه كارها (و پيروزيها) به دست خداست!» آنها در دل خود، چيزى را پنهان مىدارند كه براى تو آشكار نمىسازند؛ مىگويند: «اگر ما سهمى از پيروزى داشتيم، در اين جا كشته نمىشديم!» بگو: «اگر هم در خانههاى خود بوديد، آنهايى كه كشتهشدن بر آنها مقرر شده بود، قطعاً به سوى آرامگاههاى خود، بيرون مىآمدند (و آنها را به قتل مىرساندند). و اينها براى اين است كه خداوند، آنچه در سينههايتان پنهان داريد، بيازمايد؛ و آنچه را در دلهاى شما (از ايمان) است، خالص گرداند؛ و خداوند از آنچه در درون سينههاست، با خبر است.
🌻🔅البقرة : 46 الَّذينَ يَظُنُّونَ أَنَّهُمْ مُلاقُوا رَبِّهِمْ وَ أَنَّهُمْ إِلَيْهِ راجِعُونَ
🌻🔅آنها كسانى هستند كه گمان دارند(مىدانند) ديداركننده پروردگار خويشند، و به سوى او بازمىگردند.
وَ قَالَ ص ثَلَاثٌ لَا يَنْجُو مِنْهُنَّ أَحَدٌ الظَّنُ وَ الطِّيَرَةُ وَ الْحَسَدُ وَ سَأُحَدِّثُكُمْ بِالْمَخْرَجِ مِنْ ذَلِكَ إِذَا ظَنَنْتَ فَلَا تُحَقِّقْ وَ إِذَا تَطَيَّرْتَ فَامْضِ وَ إِذَا حَسَدْتَ فَلَا تَبْغِ وَ فِي رِوَايَةٍ أُخْرَى وَ قَلَّ مَنْ يَنْجُو مِنْهُن[6]
پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم: سه چیز است که هیچ کس از آنها رهایی ندارد: گمان (بد)، فال بد و حسد. و من راه نجات از آنها را برای شما بازگو می‌کنم. هنگامی که گمان (بد) درباره کسی بردی، به آن، ترتیب اثر مده و هنگامی که فال بد زدی، اعتنا مکن و به کار خود ادامه بده و هنگامی که حسد ورزیدی، ستم نکن (و در عمل آن را دنبال نکن)! »
🔅🌼 اجتناب از مواضع بدگمانی🌼🔅
🌷راه خروج از درد بدگمانی ترتیب اثر ندادن و بی‌اعتنایی نسبت به آن است. اما گمان بد اهل صلاح در جهت محافظت و مراقبت و هشدا و علامت خطر است که بایستی جدی گرفته شود.
🌷کسی که با اهل باطل نشست و برخواست می‌کند نبایستی خود را از بدگمانی ایمن بداند.
🔅🌸 وَ أَوْلَى النَّاسِ بِالتُّهَمَةِ مَنْ جَالَسَ أَهْلَ التُّهَمَة[7]
🔅🌸پيامبر خدا صلى الله عليه و آله : سزاوارترينِ مردم به تهمت كسى است كه با متّهمان و افراد مظنون همنشينى كند.
🔅🌸 قَالَ أَمِيرُ الْمُؤْمِنِينَ ع مُجَالَسَةُ الْأَشْرَارِ تُورِثُ سُوءَ الظَّنِّ بِالْأَخْيَارِ وَ مُجَالَسَةُ الْأَخْيَارِ تُلْحِقُ الْأَشْرَارَ بِالْأَخْيَارِ وَ مُجَالَسَةُ الْفُجَّارِ لِلْأَبْرَارِ تُلْحِقُ الْفُجَّارَ بِالْأَبْرَارِ فَمَنِ اشْتَبَهَ عَلَيْكُمْ أَمْرُهُ وَ لَمْ تَعْرِفُوا دِينَهُ فَانْظُرُوا إِلَى خُلَطَائِهِ فَإِنْ كَانُوا أَهْلَ دِينِ اللَّهِ فَهُوَ عَلَى دِينِ اللَّهِ وَ إِنْ كَانُوا عَلَى غَيْرِ دِينِ اللَّهِ فَلَا حَظَّ لَهُ فِي دِينِ اللَّهِ- إِنَّ رَسُولَ اللَّهِ ص كَانَ يَقُولُ مَنْ كَانَ يُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ فَلَا يُؤَاخِيَنَّ كَافِراً وَ لَا يُخَالِطَنَّ فَاجِراً وَ مَنْ آخَى كَافِراً أَوْ خَالَطَ فَاجِراً كَانَ كَافِراً فَاجِراً.[8]
🔅🌸محمّد بن قيس از امام باقر عليه السّلام از پدرش از جدّش از امير المؤمنين عليه السّلام نقل كرد كه آن حضرت فرمود:
همنشينى با افراد شرور، بدگمانى به نيكان را به دنبال دارد و همنشينى با نيكان، افراد شرور را به خوبان ملحق مىكند و همنشينى زشتكاران با نيكان، زشتكاران را به خوبان ملحق مىسازد. پس هر كس، امرش بر شما مشتبه شد و از دينش آگاهى نداشتيد، به همنشينانش نگاه كنيد، اگر اهل ديانت بودند، او هم بر دين خداست، و اگر اهل ديانت نبودند، او نيز بهرهاى از دين ندارد.
همانا رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم مىفرمود: هر كس ايمان به خدا و روز قيامت دارد، هرگز با هيچ كافرى، برادرى [و دوستى] نمىكند و با هيچ زشتكارى، همنشينى نمىنمايد.
هر كس با كافرى برادرى [و دوستى] نمايد و يا با فاجر و زشتكارى همنشينى كند، خود او نيز كافر و فاجر است.[9]
🔅🌸وَ قَالَ ع إِذَا اسْتَوْلَى الصَّلَاحُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ ثُمَّ أَسَاءَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ لَمْ تَظْهَرْ مِنْهُ حَوْبَةٌ فَقَدْ ظَلَمَ وَ إِذَا اسْتَوْلَى الْفَسَادُ عَلَى الزَّمَانِ وَ أَهْلِهِ فَأَحْسَنَ رَجُلٌ الظَّنَّ بِرَجُلٍ فَقَدْ غَرَّر[10]
🔅🌸چون نيكوكارى بر زمانه و مردم آن غالب آيد و كسى به ديگرى گمان بد برد، كه از او فضيحتى آشكار نشده، ستم كرده است. و اگر بدكارى بر زمانه و مردم آن غالب شود و كسى به ديگرى گمان نيك برد خود را فريفته است.
🔅🌸 عَنِ ابْنِ فَضَّالٍ قَالَ سَمِعْتُ الرِّضَا ع يَقُولُ مَنْ وَاصَلَ لَنَا قَاطِعاً أَوْ قَطَعَ لَنَا وَاصِلًا أَوْ مَدَحَ لَنَا عَائِباً أَوْ أَكْرَمَ لَنَا مُخَالِفاً فَلَيْسَ مِنَّا وَ لَسْنَا مِنْهُ.[11]
🔅🌸از امام رضا عليهالسلام روايت شده که فرمود: کسي که ارتباط برقرار کند با کسي که با ما قطع رابطه کرده و يا قطع رابطه کند با کسي که با ما رابطه برقرار نموده، يا مداح کسي باشد که از ما عيبجويي ميکند، يا مخالف ما را اکرام نمايد، از ما نيست، و ما از او نيستيم.
🔅🌸عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدٍ ع قَالَ: مَنْ جَالَسَ أَهْلَ الرَّيْبِ فَهُوَ مُرِيبٌ.[12]
🔅🌸هر کس با اهل شک همنشین شود، پس او نیز مردد مىشود.
🌷اهل صلاح نمایندگان عام سید صالحان جهان هستی هستند.
🌷عصر آخرالزمان عصر امتحانات درشت است، عصر اثبات ثقه ایمان و عقیده مومنان است و عصر رسوائی صاحبان ایمان عاریتی است.
🌷فتنه دجال، آزمون خاص و سخت عصر آخرالزمانی است.
🌷صالحان عصرآخرالزمان از جمله ممتحنان و آزمایشگران آخرالزمان‌اند.
🌷ثقات عصر آخرالزمانی یاران ثقه حضرت صاحب الزمان علیه السلام خواهند بود، ان شاء الله تعالی.
🌷امتحان توحیدی در عصر آخر الزمان از جدی‌ترین آزمون‌های آخرالزمانی است.
🌷انسان‌های حقیر و خودباخته با آزمون‌های کوچک مثل آزمون‌های شبیه آزمون گوساله سامری، ایمان خود را خواهند باخت.
🌷انسان‌های مدعی، تحت سحر دجالی با گوساله‌های دجالی محک خواهند خورد. گوساله‌هائی از جنس سِحر، انسان‌های سست ایمان مسحور خواهند شد.
🌷گوساله سامری از جنس زیور زنان بود اما گوساله‌های عصر آخرالزمانی از اجناس مختلف از جمله از جنس زنان فاسد و فاسق خواهد بود.
🌷کافران نیز متاثر از سِحر و دعوت دجال خواهند بود.
🌷دجال آخرالزمان آخرین دجال از سلسله دجالیان و از شرورترین آنها خواهد بود.
🌷اسباب و آلات و نرم‌افزارهای دجال در آغوش همه، نقشه‌های شوم دجال را اجرائی می‌کنند.
🌷انسان در عصر آخرالزمانی با حیله‌های دجالی به خودنابودگری روی آورده است. تنها قلوبی که با الطاف روح القدس محاصره شود در ایمن خواهند بود.
🌷صحیفه سجادیه بهترین وسیله خود شیرین‌سازی است.
🌷عدم اعتماد با بدگمانی تفاوت فاحشی دارد، عدم اعتماد در مسیر و تحقیق کسب اعتماد یا خلاف آن است؛ اما در بدگمانی درجه اعتبار گمان خورده ساقط گشته است.
🌷اهل صلاح بر قلوب مومنان راه و بر رویاهایشان نفوذ دارند.
🌷اهل صلاح در خواب و مکاشفه با افراد و مومنان ملاقات می‌کنند، به نوعی وسیله هشدار و نصایح‌اند.
🔅🌼 لطایف و ظرایف حواشی 🌼🔅
🌷فال زدن بر عطسه تکی و جفتی نوعی طیره محسوب می‌شود. عطسه پیک سلامتی و از اسباب تایید و تخمین صدق کلام است.
🌷هوش جهلی سیاه و منحوس است و با هوش عقلی تفاوت آشکار دارد. هوش جهلی نابودگر و هوش عقلی آبادگر است.
🌷جنس شرک آخرالزمانی شرکی است با آخرین درکه.
🌷ظن در برابر مسائل مختلف و شبهات نوعی تلاش برای کشف حقیقت است. شک تحقیقی تلاش برای وصول حقیقت و کسب یقین است.
🌷شک فطری کفر محض است.
🌷آزمون، بهترین وسیله و آشکار ساز حقایق و ادعاهاست.
🌷سیاست شیعه اوج سیاست‌هاست.
🔅🌸عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع أَنَّ النَّبِيَّ ص قَالَ: مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهْتَمُّ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ مِنْهُمْ وَ مَنْ سَمِعَ رَجُلًا يُنَادِي يَا لَلْمُسْلِمِينَ فَلَمْ يُجِبْهُ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ.[13]
🔅🌸رسول خدا صلّى اللَّه عليه و آله و سلّم فرمود: هر كس صبح کند، و در فكر چارهجويى مشكل كارهاى مسلمانان نباشد، از پيروان اسلام نيست، و هر كس مسلمانى را ببيند كه، مسلمانان را (براى رفع گرفتارى خود) به يارى مىطلبد، و به يارى او نشتابد، از مسلمانان نخواهد بود.
🔅🌸 قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَصْبَحَ لَا يَهْتَمُ بِأُمُورِ الْمُسْلِمِينَ فَلَيْسَ بِمُسْلِمٍ.[14]
🔅🌸رسول خدا (ص) فرمود:كسی كه صبح كند در حالیکه اهمیتی به كارهای مسلمانان ندهد مسلمان نیست.
🌷قیام توابین شبیه رهایی از عذاب وجدان است.
🌼 علی ساعی(عبدالله مشکات) 110.141(903) 🌼
[1] نهج البلاغة (للصبحي صالح) ؛ ؛ ص507 شريف الرضى، هجرت – قم، چاپ: اول، 1414 ق.
[2] نهج البلاغة (للصبحي صالح) ؛ ؛ ص443 شريف الرضى، هجرت – قم، چاپ: اول، 1414 ق.
[3] نزهة الناظر و تنبيه الخاطر ؛ ؛ ص109 حلوانى، مدرسة الإمام المهدي عجل الله تعالى فرجه الشريف – قم، چاپ: اول، 1408 ق.
[4] عيون الحكم و المواعظ (لليثي) ؛ ؛ ص126 ليثى واسطى، دار الحديث – قم، چاپ: اول، 1376 ش.
[5] عيون الحكم و المواعظ (لليثي) ؛ ؛ ص430 ليثى واسطى، دار الحديث – قم، چاپ: اول، 1376 ش.
[6] مجموعة ورام ؛ ج1 ؛ ص127 ورام بن أبي فراس، مسعود بن عيسى، مكتبه فقيه – قم، چاپ: اول، 1410 ق.
[7] من لا يحضره الفقيه ؛ ج4 ؛ ص395 ابن بابويه، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم – قم، چاپ: دوم، 1413 ق.
[8] صفات الشيعة ؛ ؛ ص6 ابن بابويه، أعلمى – تهران، چاپ: اول، 1362ش.
[9] صفات الشيعة / ترجمه توحيدى، ص: 30
[10] نهج البلاغة (للصبحي صالح) ؛ ؛ ص489 شريف الرضى، هجرت – قم، چاپ: اول، 1414 ق.
[11] صفات الشيعة ؛ ؛ ص7 ابن بابويه، أعلمى – تهران، چاپ: اول، 1362ش.
[12] صفات الشيعة ؛ ؛ ص9 ابن بابويه، محمد بن على، صفات الشيعة، 1362ش.
[13] وسائل الشيعة ؛ ج16 ؛ ص337 شيخ حر عاملى، 30جلد، مؤسسة آل البيت عليهم السلام – قم، چاپ: اول، 1409 ق.
[14] الكافي (ط – الإسلامية) ؛ ج2 ؛ ص163 كلينى، دار الكتب الإسلامية – تهران، چاپ: چهارم، 1407 ق.
